Met het einde in zicht- communiceren in de palliatieve zorg
Goede gesprekken voeren met mensen die palliatieve zorg nodig hebben vraagt veel van artsen. Voor onderwijs over de competentie communiceren in de palliatieve zorg is het boek ‘Met het einde in zicht, communiceren in de palliatieve zorg’ van Willemjan Slort en Jeroen Wapenaar een rijke bron met 29 waargebeurde verhalen die laten zien hoe de communicatie in de laatste levensfase kan verlopen.
De verhalen zijn geschreven op basis van interviews met mensen vanuit verschillende perspectieven: van zorgverleners, patiënten, naasten en nabestaanden. De verhalen van de zorgverleners zijn heel divers doordat telkens andere zorgverleners (huisartsen, verpleegkundigen, verzorgenden, medisch specialisten, een hospice-arts, een specialist oudergeneeskunde, vrijwilligers, een revalidatiearts en een geestelijk verzorger) hun verhaal vertellen over telkens andere ongeneeslijk zieke mensen met heel verschillende aandoeningen (o.a. kanker, hartfalen, nierfalen, dementie en COPD) en dilemma’s.
De zorgverleners geven concrete adviezen om de communicatie te verbeteren. Alle verhalen laten zien hoe waardevol goede communicatie kan zijn voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en voor hun naasten. Elk verhaal laat ook zien hoe lastig het kan zijn om goede communicatie voor elkaar te krijgen. Het boek kan zo materiaal leveren voor onderwijs door de levensechte verhalen over de communicatie in concrete palliatieve situaties in verschillende ‘settings’, m.n. door de concrete dialogen in de verhalen en door de praktische adviezen na de verhalen van de zorgverleners.
De verhalen van de zorgverleners zijn ingedeeld volgens de AAA-checklist die op basis van het promotieonderzoek van huisarts Willemjan Slort werd ontwikkeld (2014). De AAA-lijst communicatie in de palliatieve zorg en bevat 19 items verdeeld over drie A’s: Aanwezigheid, Actuele onderwerpen en Anticiperen.
Achterin het boek staat een handleiding voor het gebruik van de AAA-checklist in de praktijk. De checklist kan een nuttig praktisch hulpmiddel zijn, maar uit alle verhalen in het boek komt als kernboodschap: verdiep je in deze persoon, en probeer aan te sluiten.
De eerste pagina’s van het boek en inhoudsopgave zijn te bekijken
Carlo Leget, hoogleraar Zorgethiek aan de Universiteit voor Humanistiek: ‘Het boek brengt beroeps- en levenservaring, wetenschap en praktijk op een prachtige manier bij elkaar. Een door en door menselijk boek, dat iedere professional zou moeten lezen.’
Marieke van den Beuken, hoogleraar palliatieve geneeskunde, medisch consulent palliatieve zorg en internist, MUMC+: ‘Leermeester-gezel leren is belangrijk in de geneeskunde. In dit boek zijn de verhalen en tips van onze collega’s zijn goede leermeesters: wie luistert zal leren.’
Anneke Francke, hoogleraar Verpleging en Verzorging in de laatste levensfase, NIVEL en Amsterdam UMC: ‘Voor een patiënt is goede communicatie belangrijk voor de kwaliteit van het resterende leven en om weloverwogen beslissingen te kunnen nemen over de zorg in laatste levensfase. Voor de naasten van de patiënt kan goede communicatie een bron van troost en steun zijn. Ik beveel dit boek van harte aan.’
Patrick J.E. Bindels, hoogleraar huisartsgeneeskunde Erasmus MC Rotterdam: ‘De AAA-checklist is een belangrijk hulpmiddel om de communicatie te evalueren en bij te sturen. De verhalen en dilemma’s in dit boek zullen voor veel zorgverleners herkenbaar zijn. Of je al een ervaren zorgverlener bent, of nog in opleiding, leerzaam zal het altijd blijven.’
Manon Boddaert en Joep Bouma, initiatiefnemers Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland: ‘Dit boek geeft aan de hand van persoonlijke verhalen en ervaringen van zorgverleners, patiënten, naasten en nabestaanden op een indringende manier handvatten voor gesprekken met mensen in een moeilijke fase van hun leven.’